Μια Πορεία που προχωράει…
της Σόνιας Μητραλιά*
Το 2.005 σημαδεύεται από τη δεύτερη πλανητική δράση της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών ενάντια στη βία και στη φτώχεια. Αυτή η δεύτερη πλανητική εκστρατεία της Π.Π.Γ. ξεκίνησε εντυπωσιακά στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας στις 8 του Μάρτη, με μια διαδήλωση 40.000 γυναικών. Χιλιάδες γυναίκες κάθε καταγωγής, λευκές, μαύρες, αυτόχθονες ινδιάνες του Αμαζονίου πορεύτηκαν μαζί με τις ακτήμονες αγρότισσες του MST, τις άστεγες, τις συνδικαλίστριες…Αυτή η νέα περιπέτεια άρχιζε μέσα στη χαρά και σε γιορταστική ατμόσφαιρα. Μέχρι τώρα, η Πορεία έχει ήδη διασχίσει τη Νότια και Βόρεια Αμερική, και τώρα περνάει από την Ευρώπη. Κατόπιν, θα πάει στην Ασία και θα καταλήξει στην Αφρική όπου και θα τερματιστεί στις 17 Οκτωβρίου, στην Ουαγκαντουγκού της Μπουρκίνα Φάσο. Εκείνη θα είναι διεθνής μέρα κινητοποιήσεων των γυναικών σε όλο τον πλανήτη.
Από πού έρχεται η Πορεία;
Η Παγκόσμια Πορεία του 2.000 αποτέλεσε μια μεγάλη και καλή έκπληξη, ειδικά σε μια εποχή που όλοι σπεύδανε να διαπιστώσουν το θάνατο του φεμινισμού.
Ήταν κατά το σωτήριο έτος 2.000 που γυναίκες από 159 χώρες ενώθηκαν και πάνω από 6.000 γυναικείες ομάδες στον κόσμο κινητοποιήθηκαν για να ακουστεί η φωνή τους ενάντια στη φτώχεια και στην αφόρητη βία της οποίας είναι θύματα, για να καταγγείλουν την καταπίεση που υφίστανται σε κάθε πολιτισμό, κουλτούρα, πολιτικό καθεστώς, και που ο νεοφιλελευθερισμός δεν κάνει παρά να επιδεινώνει…Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που γινόταν μια παγκόσμια κινητοποίηση αυτού του είδους και αυτής της έκτασης. Ήταν μια παγκόσμια πρεμιέρα! Γυναίκες κάθε εθνικότητας, κάθε πολιτικής και πολιτισμικής καταγωγής, κάθε σεξουαλικής επιλογής, ένωναν τις δυνάμεις τους με ενθουσιασμό. Οργανώνονταν σε οριζόντια, πλατιά και ενωτικά δίκτυα, και συντονίζονταν σε τοπικό, εθνικό και πλανητικό επίπεδο. Μέχρι τώρα, αυτό είναι το μόνο κοινωνικό κίνημα που έχει ριζώσει στην αμερικανική ήπειρο, στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Αυστραλία και στην Αφρική…
Όλα αυτά ήταν κάτι το καινούργιο. Η Παγκόσμια Πορεία ήταν πράγματι στην πρωτοπορία του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος και δεν είναι τυχαίο ότι λίγο αργότερα, η Π.Π.Γ. βρέθηκε ανάμεσα στις ιδρυτικές δυνάμεις του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ. Ωστόσο, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι, ακόμα και σήμερα, οι θεωρητικές κατακτήσεις και οι πολιτικές και κοινωνικές εμπειρίες αυτού του τόσο ριζοσπαστικού και νεωτεριστικού κινήματος εξακολουθούν να εκτιμώνται και αξιολογούνται ανεπαρκώς από τα μικτά κινήματα.
Η Πορεία 2005 απλή επανάληψη εκείνης του 2.000;
Η δεύτερη πορεία 2.005 δεν είναι ένα «ριμέϊκ», μια επανάληψη εκείνης του 2.000. Αν και η μεγάλη κατάκτηση της καμπάνιας 2.000 ήταν ότι ένωσε δεκάδες χιλιάδες γυναίκες διαφορετικών καταγωγών και έκανε ορατή την αόρατη δυστυχία τους, είναι πάντως γεγονός ότι παρέμεινε μια πλατιά αμυντική συσπείρωση συμβολικής και γενικόλογης φύσης. Από τότε μέχρι σήμερα, η Πορεία εξελίχθηκε, έγινε «μια διαρκής δράση, ένα δίκτυο που χαρακτηρίζεται από τη συνέχεια του».
Φέτος, η εκστρατεία 2.005 της Πορείας παίρνει μια πρωτόγνωρη μορφή και αρθρώνεται γύρω από τρεις δράσεις:
- Η Παγκόσμια Χάρτα των Γυναικών για την Ανθρωπότητα, είναι παραπάνω από ένα προγραμματικό κείμενο, είναι ένα εργαλείο, η κλωστή που μας ενώνει για να χτίσουμε το δικό μας αυτόνομο γυναικείο κίνημα, ενώ παράλληλα οικοδομούμε έναν άλλο κόσμο. Πράγματι, είναι η κατάληξη μιας συλλογικής και συναινετικής διαδικασίας επεξεργασίας, μετά από περίπου δυο χρόνια πλανητικής συζήτησης, στην οποία έλαβαν μέρος οι 6.000 γυναικείες οργανώσεις και συλλογικότητες της Πορείας. Υιοθετήθηκε στις 12 Δεκέμβρη 2.004 στο Κιγκάλι, στη Ρουάντα, στη διάρκεια μιας διεθνούς συνάντησης της Π.Π.Γ. στην οποία μετείχαν μαζικά και γυναίκες της Μαύρης Αφρικής. Η Χάρτα μας προτείνει να χτίσουμε έναν άλλο κόσμο αλληλεγγύης, ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης και ειρήνης.
- Μια σκυταλοδρομία, που κάνει το γύρο του κόσμου και βάζει τη Χάρτα να διασχίσει 53 χώρες, δημιουργώντας έτσι πολυάριθμα τοπικά γεγονότα και αναρίθμητες διεκδικητικές δράσεις. Κατά το πέρασμα της σκυταλοδρομίας της Χάρτας, κάθε χώρα αναδεικνύει την ταυτότητά της και την εικονογραφεί με μια ιδέα για έναν άλλο εφικτό κόσμο πάνω σε ένα υφασμάτινο τετράγωνο που προστίθεται στα άλλα, δημιουργώντας έτσι μια παγκόσμια κουρελού.
- Μια παγκόσμια δράση που θα διεξαχθεί στις 17 Οκτωβρίου 2.005, διεθνή μέρα ενάντια στη φτώχεια, που θα ακολουθεί την εμφάνιση του ήλιου από ανατολή σε δύση. Θα γίνει για να καταδείξει την φεμινιστική μας αλληλεγγύη.
Η Σκυταλοδρομία, μια πανέξυπνη ιδέα!
Πριν φτάσει στην Ευρώπη, μερικοί σταθμοί της σκυταλοδρομίας μας δίνουν μιαν ιδέα του ταξιδιού της Χάρτας δια μέσου της αμερικανικής ηπείρου. Μετά από την εκκίνηση της σκυταλοδρομίας στη Βραζιλία, η υποδοχή της Χάρτας στην Αργεντινή κινητοποίησε χιλιάδες γυναίκες (και άνδρες) και κοινωνικά κινήματα κάθε λογής, από τις Συνελεύσεις Γειτονιών του Μπουένος Άϋρες μέχρι κινητοποιημένες συνδικαλιστικές οργανώσεις. Διασχίζοντας τη Βολιβία και το Περού, έδωσε την ευκαιρία στις ιθαγενείς γυναίκες Αϋμάρα και Κέτσουα να τραβήξουν την προσοχή στις διεκδικήσεις των αυτόχθονων λαών. Το ίδιο και στον Ισημερινό, ακόμα μια χώρα των Άνδεων σε κοινωνικό και πολιτικό αναβρασμό, όπως εξάλλου και στην Κολομβία όπου οι διαδηλώσεις, που συνόδευαν το πέρασμα της Χάρτας, μετατράπηκαν σε διαμαρτυρίες ενάντια στην ενδημική καθεστωτική βία. Και κατόπιν, αλλαγή σκηνικού στη Κούβα όπου η υποδοχή της Χάρτας πήρε τις διαστάσεις μιας (σχεδόν) κρατικής υπόθεσης, με ανάγνωση και επεξήγηση του κειμένου στις εκατοντάδες οργανώσεις βάσης της επίσημης οργάνωσης γυναικών! Και μετά, υπήρξε το πέρασμα από την κεντρική Αμερική (Ονδούρα, Γουατεμάλα…) που επικεντρώθηκε στην απόρριψη της Nafta, πριν καταλήξει η σκυταλοδρομία στη Βόρεια Αμερική. Μετά από ένα σύντομο πέρασμα στις ΗΠΑ, η Χάρτα αποχαιρέτησε την Αμερική με τον καλύτερο τρόπο, με μια μεγάλη διαδήλωση 15.000 γυναικών στο Κεμπέκ, που είναι εξάλλου και το λίκνο της Π.Π.Γ…
Η υποδοχή της Χάρτας στην Ευρώπη ήταν υπόθεση του νεαρού και δυναμικού τούρκικου φεμινιστικού κινήματος. Στην Κωνσταντινούπολη, στις 9 και 10 Μαΐου, είχαμε δυο μέρες διεθνών δραστηριοτήτων με συμμετοχές από Ελλάδα, Βουλγαρία, Κύπρο και Αζερμπαϊτζάν. Μετά από μια ιδιαίτερα πολύχρωμη και δυναμική διαδήλωση 3.000 γυναικών, φεμινιστριών και συνδικαλιστριών που είχαν έλθει από διάφορες γωνιές της Τουρκίας, το γιορτάσαμε όλες μαζί. Τελειώσαμε με ομιλίες ενάντια στον εθνικισμό και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών, υπογραμμίζοντας το ρόλο που μπορεί να παίξει η φεμινιστική αλληλεγγύη στο χτίσιμο γεφυριών ανάμεσα στους λαούς μας, «προαιώνιους εχθρούς» σε μια περιοχή τραυματισμένη από εθνικιστικούς πολέμους, «ανταλλαγές πληθυσμών» και εθνικές εκκαθαρίσεις. Προτείναμε επίσης μια πολιτική αφοπλισμού των δυο χωρών μας. Η συνάντηση φεμινιστριών από την Ελλάδα και την Τουρκία έγινε πρωτοσέλιδο στο μεγάλο τούρκικο τύπο για μια βδομάδα και αποτέλεσε ένα σημαντικό σταθμό στη διαδικασία ανάπτυξης του βαλκανικού δικτύου της Π.Π.Γ.
Κατόπιν, η Χάρτα μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από 50 Τουρκάλες. Πρώτη στάση η Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα της βόρειας Ελλάδας, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία και τη Τουρκία. Και εδώ, ο τύπος και ο τοπικός πληθυσμός εντυπωσιάστηκαν από το γεγονός. Στις 12 Μαΐου, διαδήλωση αρκετών εκατοντάδων γυναικών στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής τις Τουρκάλες φίλες μας, που φώναζαν τη θέλησή μας να δημιουργήσουμε μαζί έναν άλλο κόσμο. Ποτέ στην ιστορία δεν είχαν ηχήσει στους δρόμους αυτής της –επιρρεπούς στον εθνικισμό- μεγάλης πόλης οι φωνές Ελληνίδων και Τουρκάλων που διαδήλωναν μαζί. Τούρκοι μειονοτικοί μπήκαν αυθόρμητα στη διαδήλωση. Αργότερα, φίλοι μάς έλεγαν ότι αν αυτή η πρωτοβουλία είχε παρθεί από μικτά κινήματα, θα είχαμε επιθέσεις από την άκρα δεξιά και θα είχε αντιμετωπιστεί σαν προβοκάτσια…
Η συγκέντρωση που ακολούθησε επικεντρώθηκε στις μετακομίσεις επιχειρήσεων και στις σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ συνδικάτων στις δυο πλευρές της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Και πράγματι, η Θεσσαλονίκη και όλη η βόρεια Ελλάδα υποφέρει από τη μετακόμιση της βιομηχανίας της στη Βουλγαρία. Η βιομηχανία ιματισμού, πολύ σημαντική στη βόρεια Ελλάδα, έχασε μόνο σ’αυτή την περιοχή, 45.000 θέσεις απασχόλησης, οι μισές από τις οποίες αφορούν εργάτριες. Μόνο από την πόλη της Θεσσαλονίκης μετακόμισαν στη μεθοριακή βουλγαρική πόλη Σαντάνσκι δεκάδες επιχειρήσεις. Αυτές οι επιχειρήσεις απασχολούν 20.000 νεαρές Βουλγάρες εργάτριες, που πληρώνονται 3,5 Ευρώ τη μέρα και δουλεύουν σε αφόρητες συνθήκες.
Επιπλέον, το Σαντάνσκι είναι περιφερειακό κέντρο του trafficking γυναικών, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από τις ανατολικές χώρες. Εκεί ανθεί μια «αγορά» γυναικών-σεξουαλικών σκλάβων μέσα στην πιο πλήρη ατιμωρησία. Αγοράζονται μερικές φορές μόλις για 1.000 Ευρώ η κάθε μια από μεσάζοντες, που τις περνάνε «παράνομα» στην Ελλάδα, όπου ξαναπωλούνται και αγοράζονται τρεις φορές κατά μέσον όρο, πριν θεωρηθούν «μη αποδοτικές» από τα δίκτυα των μαστροπών.
Η Χάρτα τερμάτισε το πέρασμά της στην Ελλάδα στο λιμάνι της Πάτρας, όπου πήρε το πλοίο για την Ιταλία, συνοδευόμενη από μια πολυμελή αντιπροσωπεία φεμινιστριών αυτής της πόλης. Θερμή υποδοχή στο λιμάνι του Μπρίντιζι, και την επόμενη, αρκετά εντυπωσιακή διαδήλωση για τα μέτρα αυτής της πόλης του ιταλικού Νότου, που δεν είχε ξαναδεί εκατοντάδες Ελληνίδες και Ιταλίδες φεμινίστριες να καταγγέλλουν τη βία κατά των γυναικών. Ήταν κι αυτή μια πρεμιέρα που θα αφήσει τα ίχνη της…
Σχεδόν ταυτόχρονα, στη Κύπρο, το δίκτυο της Π.Π.Γ. δημιουργούσε ένα γεγονός με ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Πάνω από εκατό Κύπριες, Ελληνίδες και Τουρκάλες, διαδήλωναν για την επανένωση του νησιού ακριβώς πάνω στην «πράσινη γραμμή» που χωρίζει τις δυο εθνικές κοινότητες. Γεγονός ξεχωριστό, το σύνολο των γυναικείων οργανώσεων καθώς και τα συνδικάτα και η πλειοψηφία των πολιτικών κομμάτων, ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών, στήριζαν τη διαδήλωση! Την επαύριο όλες οι εφημερίδες, ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές, υπογράμμιζαν, και με σχετικές φωτογραφίες στην πρώτη σελίδα, ότι είναι το γυναικείο κίνημα που έδωσε ένα μάθημα ειρήνης και συμφιλίωσης των λαών στους εθνικιστές πολιτικούς που επιμένουν να διατηρούν την Κύπρο ως τελευταία διαιρεμένη χώρα της Ευρώπης.
Με λίγα λόγια, παρά τις αρχικές ισχνές φεμινιστικές δυνάμεις της περιοχής, το πέρασμα της Χάρτας από τα Βαλκάνια παρήγαγε χειροπιαστά αποτελέσματα που υπόσχονται πολλά για το μέλλον. Έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία ενός αληθινού δικτύου της Π.Π.Γ. στη Τουρκία, στην Ελλάδα, στη Κύπρο και στη Βουλγαρία και κυρίως, άρχισε να χτίζει γέφυρες -ακόμα και μεταξύ συνδικάτων!- σε μια περιοχή παγκοσμίως γνωστή για τους οξυμένους εθνικισμούς της, τους πολέμους και τα σοβινιστικά της μίση. Και προφανώς, δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ο αγωνιστικός και παραδειγματικός διεθνισμός είναι έργο του φεμινιστικού κινήματος και της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών, που ενώνουν εκεί όπου η πατριαρχία, οι εθνικισμοί και ο νεοφιλελευθερισμός διαιρούν τους καταπιεσμένους…
* Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύεται στο τεύχος Ιουνίου-Ιουλίου 2.005 του περιοδικού Inprecor, οργάνου της Τέταρτης Διεθνούς. Το Κόκκινο το μετάφρασε και το αναδημοσιεύει.