ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να παρουσιάσει τη Παγκόσμια Πορεία Γυναικών σε όσους δεν γνωρίζουν τις δραστηριότητές της. Θέλουμε επίσης να ανανεώσουμε την ανάλυσή μας και τις στρατηγικές μας στο φως της τρέχουσας παγκόσμιας κατάστασης, ένα χρόνο μετά τη Πορεία. Τέλος, θα παρουσιάσουμε εν συντομία εναλλακτικές προτάσεις και νέα παραδείγματα ανάπτυξης για έναν άλλο κόσμο, που συζητιούνται από τις γυναίκες της Πορείας. Το κείμενο είναι μέρος μίας εξελικτικής διαδικασίας, και ελπίζουμε ότι θα συμβάλλει για να εμπλουτίσουμε το συλλογικό μας προβληματισμό.

Ποιες είμαστε, και ποια είναι τα κύρια αιτήματα της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών;

Είμαστε γυναίκες λαϊκής βάσης.
Έχουμε κινητοποιήσει ένα ευρύ, αυτόνομο κίνημα γυναικών χωρίς καμία δομική σύνδεση με κυβερνήσεις.
Αναγνωρίζουμε, σεβόμαστε και εκτιμούμε την ποικιλομορφία του γυναικείου κινήματος, και όλες οι περιοχές του κόσμου μοιράζονται την ηγεσία της Παγκόσμιας Πορείας.
Ομάδες που συμμετέχουν πρέπει να συμφωνούν με τα παγκόσμια αιτήματα και τα σχέδια δράσης, αλλά είναι αυτόνομες σχετικά με την οργάνωση δράσης στις χώρες τους.
Είμαστε ειρηνιστές.

Η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών είναι μία πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Γυναικών του Κεμπέκ (Federation des femmes du Quebec) που γρήγορα προσέλκυσε τη συμμετοχή σχεδόν 6,000 γυναικείων ομάδων από 161 χώρες.

Το 2000, πραγματοποιήσαμε μία σειρά από κινητοποιήσεις σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, με αποκορύφωμα την 17 Οκτωβρίου 2000, με 25 μεγάλες πορείες σε διαφορετικές χώρες και μία πορεία στη Νέα Υόρκη μπροστά από τα Ηνωμένα Έθνη. Ο πλήρης κατάλογος των δραστηριοτήτων μεταξύ 8 Μαρτίου και 17 Οκτωβρίου 2000, καθώς και άλλες πληροφορίες για τη Παγκόσμια Πορεία και τις συντονιστικές επιτροπές σε πολλές χώρες, βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση της Παγκόσμιας Πορείας: www.ffq.qc.ca/marche2000. (Για τις δραστηριότητες: http://www.ffq.qc.ca/marche2000/fr/actions.html).

Ένας από τους στόχους της Παγκόσμιας Πορείας είναι «να πιέσει τις κυβερνήσεις και πολυμερείς πολιτικούς οργανισμούς (π.χ. τον ΟΗΕ) ώστε να προχωρήσουν στις αναγκαίες αλλαγές για να βελτιωθούν οι συνθήκες και η ποιότητα ζωής των γυναικών σ’ όλο τον πλανήτη, να υιοθετήσουν μία πολιτική αφοπλισμού και ειρηνικής διευθέτησης των αντιθέσεων, και να αμφισβητήσουν τους διεθνείς χρηματοδοτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς οργανισμούς (ΔΝΤ, ΠΤ, ΝΑΤΟ, ΠΟΕ, κλπ) που εξαθλιώνουν και περιθωριοποιούν τις γυναίκες και επιδεινώνουν τη βία που ασκείται εις βάρους τους, με σκοπό να προταθούν εναλλακτικοί οργανισμοί.»

Με αυτό το στόχο, συναντηθήκαμε με τον Πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας, κ. Wolfensohn, τον Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κ. Kohler, και τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κ. Kofi Annan (ο οποίος, λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στη συνάντηση και όρισε ως αντικαταστάτη του τη κα. Louise Frechette, Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας), καθώς και με επίσημους εκπροσώπους του.

Οι εκπρόσωποι της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών συναντήθηκαν μ’ αυτούς τους ηγέτες και κατήγγειλαν έντονα την επίδραση της πολιτικής τους όσον αφορά τη φτώχεια και τη βία ενάντια στις γυναίκες. Επακολούθησε η παρουσίαση των παγκόσμιων αιτημάτων μας.^¹

Συναντήσεις με ηγέτες διεθνών χρηματικών οργανισμών (ΠΤ/ΔΝΤ) στις 16 Οκτωβρίου 2000

Εκπρόσωποι της ΠΠΓ κατήγγειλαν:

Τη καπιταλιστική, νεοφιλελεύθερη και πατριαρχική βάση της πολιτικής τους.
Την ανεπάρκεια της μάκρο- και μικρο- οικονομικής πολιτικής αυτών των οργανισμών σε σχέση με τη φτώχεια των γυναικών.
Την επίταση της βίας ενάντια στις γυναίκες. Παρ’ όλο που υπήρχε και πριν την οικονομική παγκοσμιοποίηση, αυτό το φαινόμενο την έχει επιδεινώσει.
Την καταστροφική επίδραση των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης στις γυναίκες και το συνεχώς αυξανόμενο χρέος στις χώρες του Νότου.

Στη συνέχεια απαίτησαν μία «αλλαγή πορείας» σε σχέση με το αναπτυξιακό μοντέλο που προτείνεται από τη σημερινή παγκοσμοιοποιημένη οικονομία – μία αλλαγή που απαιτεί να μπει τέρμα στις πολιτικές που έχουν τις ρίζες τους στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και στη πατριαρχία σαν μοντέλα οργάνωσης της παγκόσμιας κοινωνίας. Εκπρόσωποι της Παγκόσμιας Πορείας προσδιόρισαν το είδος της «παγκοσμοιοποίησης» που θέλουμε, που να βασίζεται στην ίση κατανομή του πλούτου, στην ισότητα των φύλων, στη διεθνή αλληλεγγύη και στο σεβασμό για το περιβάλλον.

Παρουσίασαν τα αιτήματα της Παγκόσμιας Πορείας που αφορούν συγκεκριμένα στη Παγκόσμια Τράπεζα και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με άλλα λόγια, στην οικονομική πλευρά της παγκοσμοιοποίησης:

Την ανάγκη για διαφάνεια και λογοδοσία στους πολίτες εκ μέρους των διεθνών οργανισμών.
Κατάργηση του εξωτερικού χρέους των χωρών του Τρίτου Κόσμου, αρχής γενομένης από τις φτωχότερες χώρες. Τη δημιουργία μηχανισμών ελέγχου από πολίτες για να εξασφαλιστεί ότι τα κονδύλια που θα απελευθερωθούν θα χρησιμοποιηθούν για την εξάλειψη της φτώχειας και θα εγγυηθούν για την ευημερία του πληθυσμού, ενώ θα διευκολύνουν την πρόσβαση των γυναικών σ’ αυτά τα κονδύλια. Πρέπει να επιστραφούν τα χρήματα στους πληθυσμούς απ’ τους οποίους τα πήραν με βραχυπρόθεσμα μέτρα όπως, μεταξύ άλλων, με επιβολή φόρου σε κερδοσκοπικές συναλλαγές, όπως ο Φόρος Τόμπιν, με αύξηση της κρατικής αναπτυξιακής βοήθειας στο 0,7% του ΑΕΠ των βιομηχανικών χωρών (όπως αυτές οι χώρες αποφάσισαν πριν 30 χρόνια), με εφαρμογή της φόρμουλας 20/20 ανάμεσα στον δωρητή της διεθνούς βοήθειας και τα κράτη-αποδέκτες^. με την εξάλειψη του τραπεζικού απόρρητου και τους φορολογικούς παραδείσους^. βάζοντας τέλος στα προγράμματα αναδιάρθρωσης και παρεμφερή προγράμματα, και την αντικατάστασή τους με προγράμματα πραγματικού δομικού μετασχηματισμού.^²

Συνάντηση με ηγέτες του ΟΗΕ, 17 Οκτωβρίου 2000

Οι 120 αντιπρόσωποι των εθνικών συντονιστικών της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών επίσημα κατέθεσαν στις πολιτικές αρχές τις 5,084,546 υπογραφές από κάθε γωνιά του πλανήτη, απαιτώντας από τον ΟΗΕ να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την:

«εξάλειψη της φτώχειας και την εξασφάλιση της δίκαιης διανομής του παγκόσμιου πλούτου μεταξύ πλούσιων και φτωχών και γυναικών και ανδρών,
εξάλειψη της βίας ενάντια στις γυναίκες και την εξασφάλιση της ισότητας ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες.»

Οι ομιλήτριες καταδίκασαν τις επιπτώσεις πάνω στις γυναίκες και γενικότερα στους λαούς, των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης και του συνεχώς αυξανόμενου χρέους στις χώρες του Νότου· τις επιπτώσεις της καμπάνιας ενάντια στο έλλειμμα στις γυναίκες και τους λαούς του Βορρά· καθώς και της πατριαρχίας και την απορρέουσα ανισότητα, μισαλλοδοξία και βία. Στη συνέχεια μερικοί εκπρόσωποι παρουσίασαν τις πολιτικές διεκδικήσεις της Παγκόσμιας Πορείας, και ειδικότερα αυτές που απευθύνονται στις κυβερνήσεις που αντιπροσωπεύονται στα Ηνωμένα Έθνη. Οι εκπρόσωποι τόνισαν ιδιαίτερα τη σημασία του ρόλου του Κράτους στην προάσπιση των συμφερόντων των λαών τους, στο σεβασμό της διεθνούς νομοθεσίας και στη καταπολέμηση της διαφθοράς.

Οι πολιτικές διεκδικήσεις της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών καλούν τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών :

Να υιοθετήσουν νομοθεσία σε κάθε χώρα με σκοπό να πετύχουν, σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, την εξάλειψη της φτώχειας. Ένα νομικό πλαίσιο για την εξάλειψη της φτώχειας και εθνικές στρατηγικές συνοδευόμενες από τις απαραίτητες επενδύσεις θα ήταν η μόνη σοβαρή απόδειξη ότι τα Κράτη που συναντήθηκαν τον Σεπτέμβρη 2000 (Διάσκεψη της Χιλιετίας) επιθυμούν ειλικρινά να «κάνουν το δικαίωμα στην ανάπτυξη πραγματικότητα για όλους».
Να υιοθετήσουν βραχυπρόθεσμα μέτρα για να εξαλείψουν τη φτώχεια μέσα σε μία δεκαετία.^³ Αυτά τα μέτρα είναι: κατάργηση του χρέους των χωρών του Τρίτου Κόσμου, τερματισμό των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης, επιβολή φόρου σε κερδοσκοπικές συναλλαγές, όπως ο Φόρος Τόμπιν, αύξηση της κρατικής αναπτυξιακής βοήθειας στο 0,7% του ΑΕΠ των βιομηχανικών χωρών, εφαρμογή της φόρμουλας 20/20 ανάμεσα στον δωρητή της διεθνούς βοήθειας και τα κράτη-αποδέκτες. Μερικές από αυτές τις προτάσεις, εάν υιοθετηθούν και εφαρμοσθούν, θα έχουν συγκεκριμένη επιρροή στον αγώνα για την εξάλειψη της φτώχειας. Επί πλέον: η άρση των εμπάργκο και των αποκλεισμών, που επιβάλλονται από τις μεγάλες δυνάμεις σε πολλές χώρες και που επηρεάζουν κυρίως τις γυναίκες και τα παιδιά.
Να υπογραφούν και να επικυρωθούν οι υπάρχουσες Συμβάσεις και Πρωτόκολλα, και να δημιουργηθούν καινούργια πρωτόκολλα.
Αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των σημαντικών διεθνών Συμβάσεων και Συμφώνων, εναρμονίζοντάς τα με τις εγχώριες νομοθεσίες. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι τα Κράτη θα εφαρμόσουν αυτά τα εργαλεία της διεθνούς νομοθεσίας καθημερινά.
Μία γνήσια καμπάνια για την καταπολέμηση της βίας ενάντια στις γυναίκες που να συμπεριλαμβάνει προγράμματα και σχέδια δράσης και να υποστηρίζεται με επαρκή χρηματοδότηση από τα Κράτη και τα Ηνωμένα Έθνη.
Επαρκή χρηματοδότηση και εκδημοκρατισμό των προγραμμάτων των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων γυναικών και παιδιών.
Πολιτικές αφοπλισμού εκ μέρους των Κρατών (συμβατικά και βιολογικά όπλα) και ένα σύστημα των Ηνωμένων Εθνών ικανό να βάζει φρένο σε όλες τις μορφές παρέμβασης, επίθεσης και στρατιωτικής κατοχής.^⁴

Μακροπρόθεσμα, η ΠΠΓ απαιτεί «τη δημιουργία ενός παγκόσμιου πολιτικού οργανισμού, με οικονομική εξουσία και με την ισότιμη και δημοκρατική αντιπροσώπευση όλων των κρατών της γης (εξασφαλίζοντας την ισοτέλεια ανάμεσα στις φτωχές χώρες και τις πλούσιες χώρες) και την ισότιμη εκπροσώπηση γυναικών και ανδρών».^⁵

Πιστεύουμε πως είναι απαραίτητο οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορείου συνδεθούν με, και υπαχθούν σε, ένα ριζικά αναμορφωμένο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών. Αυτά τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά ινστιτούτα θα πρέπει να είναι κάτω από την πολιτική εξουσία των Ηνωμένων Εθνών και να υποχρεούνται να σέβονται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία είναι πάνω από τα οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα στα πλαίσια ιεράρχησης των διεθνών κανονισμών.^⁶

Θα παλέψουμε ώστε η φωνή και η δύναμη των γυναικών – σιωπηλές για πολύ καιρό – να ακουστούν, και οι γυναίκες να συμμετέχουν ισότιμα σε όλα τα διεθνή κέντρα λήψης αποφάσεων.

Η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών συνεχίζεται:

Με δεδομένη την απουσία ουσιαστικής απάντησης στις διεκδικήσεις μας από τη μεριά των εθνικών κυβερνήσεων, των Ηνωμένων Εθνών, των διεθνών οικονομικών οργανισμών και απέναντι στην άνευ προηγουμένου αύξηση της φτώχειας και της βίας εναντίον των γυναικών, αποφασίσαμε, κατά τη διάρκεια της 3ης Διεθνούς Συνάντησης στο Μόντρεαλ του Καναδά τον Οκτώβριο του 2001, να συνεχίσουμε την Παγκόσμια Πορεία Γυναικών.

Οι ειδικές επιπτώσεις της οικονομικής παγκοσμιοποίησης στις γυναίκες

Η φτώχεια των γυναικών:

Πολλές φεμινιστικές αναλύσεις επιβεβαιώνουν τον πατριαρχικό χαρακτήρα της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης και τις ειδικές επιπτώσεις στη φτώχεια των γυναικών που έχουν οι μακροοικονομικές πολιτικές των πολυεθνικών εταιρειών και των χρηματαγορών, οι οποίες υποστηρίζονται από τα Κράτη και ενθαρρύνονται από τις φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται παγκοσμίως.

«… Οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης δεν επιβαρύνουν με τον ίδιο τρόπο τα δύο φύλα…Με την επέκταση της παγκόσμιας αγοράς σε ολόκληρο το πλανήτη, και με τον θρίαμβο του ελεύθερου εμπορίου, αναθέτονται στις γυναίκες ειδικοί ρόλοι και αποστολές, διαφορετικοί από αυτούς των ανδρών.»^⁷

Παρ’ όλα αυτά, το σύνολο σχεδόν των εργασιών που εξετάζουν τις συνέπειες της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και τις επιπτώσεις της στην εργασία και στις συνθήκες ζωής των πληθυσμών, δε λαμβάνουν υπόψη στην ανάλυσή τους την έννοια του φύλου.

Ενώ η παγκοσμιοποίηση προσφέρει ευκαιρίες και νέες μορφές εργασίας στις γυναίκες, οι «γυναικείες» αυτές θέσεις εργασίας δημιουργούνται σε ένα πλαίσιο ελαστικοποίησης, και χαρακτηρίζονται, στην πλειονότητά τους, από ανασφάλεια. Λόγου χάρη, μία μελέτη για τις επίπτωσης των πολιτικών αναδιάρθρωσης στην εξέλιξη των μισθών, έδειξε μια διαδικασία σημαντικής υποβάθμισης όσον αφορά τους γυναικείους μισθούς στις λατινοαμερικάνικες χώρες. Στο Μεξικό, ο μισθός των γυναικών αντιπροσώπευε το 80% του μισθού των ανδρών το 1980^. στα 1992 είχε πέσει στο 57% (UNDP, 1997).^⁸ Έτσι αν αναλύσουμε το Σύμφωνο Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικανικής Ηπείρου, είναι φανερό ότι οι μισθοί των γυναικών μειώνονται την ίδια ώρα που τα καθήκοντά τους (αμειβόμενα και μη) αυξάνονται, με αποτέλεσμα να διευρύνεται ολοένα και περισσότερο η φτώχεια των γυναικών σε ολόκληρη την ήπειρο.^⁹

Οι γυναίκες της αμερικανικής ηπείρου που έχουν συσπειρωθεί στην Ομάδα Γυναικών της Κοινωνικής Ηπειρωτικής Συμμαχίας, απέρριψαν το μοντέλο ελεύθερων συναλλαγών που προτάθηκε από τις 34 κυβερνήσεις της ηπείρου κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης Κορυφής της αμερικανικής ηπείρου τον Απρίλιο του 2001 στο Κεμπέκ του Καναδά, και πρότειναν ένα άλλο, εναλλακτικό και συμμετοχικό μοντέλο οικονομικών συναλλαγών που να λαμβάνει υπόψη την κοινωνική ανάπτυξη και την ισότητα των δύο φύλων.

Οι γυναίκες, που αποτελούν το 70% των φτωχών ατόμων στον κόσμο (σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε.), αντιμετωπίζουν επιπλέον διακρίσεις εξ’ αιτίας του φύλου τους. Αυτή η κατάσταση περιορίζει την πρόσβασή τους στη γη, στις πιστώσεις, στην εκπαίδευση, στην κατάλληλη τεχνική κατάρτιση. Για ισοδύναμες εργασίες, αμείβονται με κατώτερους μισθούς σε σχέση με τους άνδρες^. είναι τελευταίες στην εύρεση εργασίας και οι πρώτες που απολύονται.

Διαπιστώσεις σχετικά με την εργασία των γυναικών και την αύξηση της φτώχειας^¹⁰

Στην Επιστολή προς τους Ιθύνοντες του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας: «2000 σοβαροί λόγοι για να αλλάξετε πορεία!» που δημοσιοποίησαν οι εκπρόσωποι της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών στις συναντήσεις της Ουάσιγκτον στις 16 Οκτωβρίου 2000, καταγγείλαμε ότι:

Η γενική τάση των Κρατών να περιορίσουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα ελαττώνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό προκαλεί μαζικές απολύσεις στο δημόσιο τομέα – κυρίως στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης – όπου οι γυναίκες πλειοψηφούν.

Η συστηματική ιδιωτικοποίηση τόσο ευαίσθητων τομέων, όπως είναι η υγεία και η παιδεία, μεταφέρει στις γυναίκες και στην «αθέατη» και απλήρωτη εργασία τους το βάρος καθηκόντων που μέχρι τώρα αναλάμβανε το Κράτος. Εκτός, ασφαλώς, από τη στέρηση τόσο θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως η πρόσβαση στην υγεία και στην εκπαίδευση, που αναγνωρίζονται από τις διεθνείς Συνθήκες, γινόμαστε μάρτυρες μιας αληθινής μεταβίβασης ρόλων και ευθυνών του Κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα και επομένως προς τις γυναίκες. Αυτή η μεταβίβαση μεταφράζεται σε μια κρίση επί πλέον φόρτου εργασίας για τις γυναίκες. Υπολογίζεται μάλιστα ότι στη Λατινική Αμερική, έπειτα από την εφαρμογή των προγραμμάτων αναδιάρθρωσης της δεκαετίας του ’80, οι γυναίκες εργάζονται κατά μέσο όρο μία ώρα επί πλέον την ημέρα, δηλαδή το ισοδύναμο μιας εργάσιμης ημέρας την εβδομάδα, πράγμα υπέρογκο, χώρια που η εργασία αυτή είναι απλήρωτη!^¹¹

Τα δύο τρίτα των παιδιών στον κόσμο που δεν πηγαίνουν σχολείο είναι κορίτσια, μιας και οι οικογένειες δίνουν προτεραιότητα στα αγόρια όταν δε διαθέτουν τα αναγκαία οικονομικά μέσα για την εκπαίδευση των παιδιών. Αν και η απόσταση ανάμεσα στα δύο φύλα όσον αφορά την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώνεται, η πρόοδος δεν είναι αρκετά ταχεία ώστε η διαφορά αυτή να εξαλειφθεί μέχρι το 2005.^¹²

Η παρούσα παγκοσμιοποίηση ευνοεί την απλήρωτη εργασία των γυναικών, μέσα σε ένα πλαίσιο όπου ήδη έχουν υπερβολικό φόρτο εργασίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα δε διστάζει να χρησιμοποιήσει την απλήρωτη εργασία των γυναικών μέσω «προγραμμάτων αλληλοβοήθειας» και επισιτιστικής βοήθειας που οργανώνουν.

Στις χώρες του Νότου, η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας με το υποχρεωτικό και άνευ όρων άνοιγμα των συνόρων στα εισαγόμενα προϊόντα των βιομηχανικών χωρών (οι οποίες κατά τα άλλα εξακολουθούν να εφαρμόζουν διάφορες μορφές προστατευτισμού) αφάνισε στην κυριολεξία τις καλλιέργειες προϊόντων διατροφής που με τις οποίες ασχολούνται κατά κύριο λόγο οι γυναίκες. Στην Ινδία λόγου χάρη, η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών των βασικών ειδών διατροφής και με την αποδιάρθρωση του δημόσιου συστήματος επιδοτούμενης διανομής τροφίμων, θέτει σε κίνδυνο τη διατροφική ασφάλεια εκατομμυρίων ανθρώπων. Καθώς είναι οι γυναίκες που διαχειρίζονται τον οικογενειακό προϋπολογισμό και παρασκευάζουν το φαγητό, τρώνε λιγότερο…γιατί τρώνε αυτό που περισσεύει, λαμβάνοντας υπόψη τον καταμερισμό ρόλων στα πλαίσια της οικογένειας. Αν προσθέσουμε την αύξηση του κόστους των φαρμάκων και των υπηρεσιών υγείας που έχουν γίνει απρόσιτες για την πλειονότητα των ανθρώπων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κατάσταση της υγείας των Ινδών γυναικών επιδεινώθηκε στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας.

Επίσης, στις περισσότερες χώρες του Νότου, πολλές γυναίκες εργάζονται στις ελεύθερες ζώνες εμπορίου – maquiladoras – όπου οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας μοιάζουν με αληθινή δουλεία. Στη Δομινικανή Δημοκρατία, λόγου χάρη, οι γιατροί απέδειξαν ότι οι γυναίκες που εργάζονται στις ελεύθερες ζώνες παραγωγής εμφανίζουν δύο φορές περισσότερες αποβολές από τις γυναίκες που έχουν άλλες δραστηριότητες, δύο φορές περισσότερα μωρά πάσχουν από έλλειψη βάρους, και τρεις φορές περισσότερα παιδιά πλήττονται από δυσπλασίες. Η γενική τάση για απορύθμιση, που δεν είναι άλλο από μία ρύθμιση προς όφελος των πολυεθνικών, ανοίγει το δρόμο για τη μετατροπή ολόκληρων χωρών σε ελεύθερες ζώνες εμπορίου στο άμεσο μέλλον.

Η σχέση ανάμεσα στην αναδιάρθρωση και την ανεργία και φτώχεια των γυναικών είναι ακόμη πιο έκδηλη στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, όπου η μετάβαση στη φιλελεύθερη οικονομία βύθισε 75 εκατομμύρια ανθρώπους στην ανασφάλεια. Σε πολυάριθμους τομείς στην πρώην Σοβιετική Ένωση, οι επιχειρήσεις εμφάνισαν την τάση να απολύουν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες και να τις ξαναπροσλαμβάνουν στη συνέχεια σε άλλα πόστα με λιγότερες αποδοχές. Οι άνδρες προωθήθηκαν σε τομείς που έγιναν πρόσφατα αποδοτικοί, όπου αντικατέστησαν τις γυναίκες που κατείχαν προηγουμένως αυτά τα πόστα. Στη Ρωσία και στην Ουκρανία, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από τα δύο τρίτα των ανέργων. Οι γυναίκες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης αντιμετωπίζουν επίσης το κλείσιμο των βρεφονηπιακών σταθμών ή την ιλιγγιώδη αύξηση των τιμών τους, καθώς και την εγκατάλειψη της προστασίας της μητρότητας. Στη Δημοκρατία της Τσεχίας λόγου χάρη, η απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας καταργήθηκε, ακόμη και για τις έγκυες.

Γενικότερα, οι γυναίκες θίχτηκαν ιδιαιτέρα από την οικονομική κρίση και από τις αναδιαρθρώσεις που μετέβαλαν τη φύση της εργασίας και, σε πολλές περιπτώσεις, έχει αυξήσει δραματικά την ανεργία στις γυναίκες. Παντού στον κόσμο, οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι οι τελευταίες που επωφελούνται από τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και οι πρώτες που υποφέρουν από τη συρρίκνωση της αγοράς εργασίας, προπαντός οι νέες γυναίκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ελεύθερων Συνδικάτων (ICFTU), στη διάρκεια της ασιατικής κρίσης του 1998, το 80% των δύο εκατομμυρίων ανθρώπων που έχασαν τη δουλειά τους στην Ταϋλάνδη ήταν γυναίκες.

Η παγκοσμιοποίηση προκαλεί βαθείς μετασχηματισμούς στην εργασία των γυναικών με δύο τρόπους:

με τη συνεχή διόγκωση του άτυπου τομέα όπου οι γυναίκες πλειοψηφούν. Είναι ένας τομέας χωρίς δικαιώματα και χωρίς φωνή, όπου ακόμη και οι διεκδικήσεις που αφορούν την εφαρμογή κοινωνικών δικαιωμάτων δεν περιλαμβάνουν τις ενδιαφερόμενες γυναίκες.

με την εισαγωγή στον τυπικό τομέα πρακτικών που παραδοσιακά συνδέονται με τον άτυπο τομέα, ο οποίος χαρακτηρίζεται “γυναικείο μοντέλο” – πρακτικές ικανές να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων: απόλυτη ευελιξία, άτυπη εργασία, μερική απασχόληση με κατακερματισμένο ωράριο, κατόπιν ειδοποίησης, εργασία κατ’ οίκον, ενοικιαζόμενη, με δελτίο παροχής υπηρεσιών, προσωρινή, παράνομη κ.λπ. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα σε αυτού του είδους τις εργασίες. Και αν μια μειονότητα γυναικών έχει πρόσβαση σε θέσεις εργασίας τομέων αιχμής με καλύτερες αμοιβές, η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών εξακολουθούν να είναι νοικοκυρές, κομμώτριες, πλανόδιες πωλήτριες, εποχικές εργάτριες σε αγροτικές εργασίες κλπ. Στις πλούσιες χώρες του Βορρά, το ‘μοντέλο’ του Νότου αρχίζει να αναπαράγεται ολοένα και περισσότερο.

Η οικονομική παγκοσμιοποίηση επιτείνει τις βιαιότητες εναντίον των γυναικών, διότι αν και τέτοιου είδους βία προϋπήρχε της παγκοσμιοποίησης και προκύπτει από τη διαιώνιση της σχέσης κυριαρχίας των ανδρών επί των γυναικών, η παγκοσμιοποίηση και οι επισφαλείς οικονομικές συνθήκες κάνουν τις γυναίκες ακόμη πιο ευάλωτες απέναντι σε όλες τις μορφές βίας.

Η βία εναντίον των γυναικών:^¹³

Η βία εναντίον των γυναικών παίρνει διαφορετικές μορφές ανάλογα με τις κοινωνίες και τις κουλτούρες, αλλά η ύπαρξη της βίας εναντίον των γυναικών είναι ένα φαινόμενο, ένα κοινωνικό γεγονός που απαντάται με εγκάρσιο τρόπο σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, τις κουλτούρες, τις θρησκείες, τις γεωπολιτικές καταστάσεις. Δεν υπάρχει καμία εξαίρεση και αυτό συμβαίνει εδώ και χιλιετίες.

Η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών καταγγέλλει αυτή τη βίαιη πραγματικότητα εναντίον των γυναικών διαμέσου της διαιώνισης ενός συστήματος κοινωνικής και πολιτικής κυριαρχίας: της πατριαρχίας, ένα συστήματα αξιών, κανόνων, νορμών, πολιτικών, βασισμένων στον ισχυρισμό ότι υπάρχει τάχα μία φυσική κατωτερότητα των γυναικών ως ανθρωπίνων πλασμάτων και στην ιεράρχηση ρόλων που αποδίδονται στις κοινωνίες μας στους άνδρες και στις γυναίκες. Στην αυγή της τρίτης χιλιετίας ζούμε ακόμη σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από αυτό το σύστημα που καθαγιάζει την αρσενική εξουσία και γεννάει βιαιότητες και αποκλεισμούς.

Η βία εκδηλώνεται συχνότερα στην ιδιωτική σφαίρα, στους κόλπους της οικογένειας, στα πλαίσια του γάμου ή της ερωτικής σχέσης. Αλλά και η δημόσια σφαίρα είναι επίσης τομέας εκδήλωσης βίας εναντίον των γυναικών, που πολύ συχνά γίνεται ανεκτή, συγχωρείται ή ενθαρρύνεται σιωπηρά, με τις διακρίσεις, την εξάρτηση των γυναικών από τους άνδρες, με θεωρητική, νομική, ψυχολογική δικαιολόγηση των στερεοτύπων.

Μία από τις μορφές αυτές της βίας που εξαπλώνεται ραγδαία είναι η παγκόσμια βιομηχανία του σεξ. Πράγματι, με την αύξηση της φτώχειας, γινόμαστε μάρτυρες της αύξησης της σωματεμπορίας και της πορνείας, του σεξουαλικού τουρισμού. Για να μη μιλήσουμε για τη συστηματική βία σε καιρό πολέμου (βιασμοί, σεξουαλικές επιθέσεις, στρατόπεδα σεξουαλικής υποδούλωσης κλπ.) που στο σημερινό πλαίσιο λαμβάνει άλλες διαστάσεις. Σύμφωνα με την ειδική αναφορά του ΟΗΕ σχετικά με τη βία εναντίον των γυναικών «η εκμετάλλευση του γυναικείου σώματος αποτελεί παγκόσμια βιομηχανία… Εξαπατημένες, εξαναγκασμένες, δελεασμένες ή πουλημένες, οι γυναίκες βρίσκονται σε καταστάσεις ανάλογες με τη δουλεία, είτε είναι πόρνες, οικιακές βοηθοί, εργάτριες σε άθλια εργαστήρια ή απλά σύζυγοι».^¹⁴ Εδώ συναντάμε ένα ιδιαίτερα αποκρουστικό προσωπείο της παγκοσμιοποίησης. Και ο δρόμος αυτού του δουλεμπορίου είναι ταυτόσημος με το δρόμο που ακολουθεί η εξόφληση του χρέους των χωρών του Τρίτου Κόσμου: από το Νότο στο Βορρά και από την Ανατολή στη Δύση!

Μερικά δεδομένα σχετικά με την κατάσταση των γυναικών, όσον αφορά τη φτώχεια και τη βία εναντίον των γυναικών

Ενώ η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948 αναγνωρίζει ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να του εξασφαλίζει την υγεία του, την ευεξία του, αυτού και της οικογένειάς του, και προπαντός τη διατροφή, την ένδυση, τη στέγη, τις ιατρικές φροντίδες, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην εργασία και στην κοινωνική ασφάλιση…»

Ενώ η Συνθήκη για την κατάργηση κάθε μορφής διακρίσεων εις βάρος των γυναικών (CEDAW) του 1979 βασίζεται στην καθολικότητα της αρχής της ισότητας των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών και προβλέπει τη λήψη μέτρων με σκοπό την εξασφάλιση της εφαρμογής της ισότητας των δικαιωμάτων των γυναικών ολόκληρου του κόσμου

Ενώ το θεσμικό πλαίσιο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου υιοθετήθηκε από τη Συνθήκη της Ρώμης του 1998 και θα έχει τη δικαιοδοσία να δικάζει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονίες, εγκλήματα πολέμου και επιθέσεων, συμπεριλαμβανομένων της σεξουαλικής βίας και του βιασμού σε καιρό πολέμου

Ενώ τα αγαθά στη γη αφθονούν και θα επαρκούσαν για να θρέψουν και να παράσχουν στέγη και ευημερία σε όλα τα ζωντανά πλάσματα – ανθρώπους, ζώα και φυτά

Ενώ ο οικονομικός πλούτος παγκοσμίως έχει οκταπλασιαστεί από το 1960

Ενώ στη διάρκεια του 20^ου αιώνα, οι γυναίκες πραγματοποίησαν μια αληθινή επανάσταση -χωρίς αιματοχυσία! – και μεταμόρφωσαν την οικογενειακή ζωή, την εργασία, και τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών^. ενώ αμφισβητήσαμε τις σχέσεις εξουσίας, τους αναπαραγωγικούς ρόλους, και κατακτήσαμε περισσότερο έλεγχο του σώματός μας και της σεξουαλικότητάς μας, κλπ

Ενώ …

Όμως….: η κατάσταση των γυναικών παραμένει εξαιρετικά δυσμενής. Ποτέ δεν πρέπει να πάψουμε να κοιτάζουμε τον κόσμο με τα μάτια των γυναικών και ιδιαίτερα με τα μάτια των κοριτσιών. Και να τι βλέπουμε:^¹⁵

Φτώχεια: Στον κόσμο, ένα στα πέντε άτομα ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα και ένα άτομο στα εφτά πάσχει από χρόνια ασιτία:^¹⁶ η τεράστια πλειονότητα των φτωχών ατόμων είναι γυναίκες και παιδιά. Και οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες από τους άνδρες για να προφυλαχτούν από τη φτώχεια ή να ξεφύγουν από αυτή.

Διανομή του πλούτου: Τα κορίτσια και οι γυναίκες κατέχουν λιγότερο από το 1% των αγαθών του πλανήτη. Παρέχουν το 70% των ωρών εργασίας και λαμβάνουν μόλις το 10% των εισοδημάτων.

Εργασία: Επισήμως, 110 εκατομμύρια κορίτσια μεταξύ 4 και 14 ετών εργάζονται σε όλο τον πλανήτη και το νούμερο αυτό δε λαμβάνει υπόψη την οικιακή εργασία. Οι συνθήκες εργασίας των γυναικών είναι σχεδόν πάντα δυσκολότερες από εκείνες ων ανδρών (άτυπη εργασία, προσωρινή, κατόπιν ειδοποίησης, κακοπληρωμένη), και οι μισθολογικές ανισότητες είναι συστηματικές (οι εργαζόμενες κερδίζουν περίπου 75% του μισθού των ανδρών με τεράστιες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα).

Πολιτική εκπροσώπηση: Εκτός από πολύ σπάνιες εξαιρέσεις, η πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών στις κυβερνήσεις δεν είναι αναλογική με τον αριθμό τους στο γενικό πληθυσμό. Το είδαμε στη Διάσκεψη Κορυφής της χιλιετηρίδας με μόνο 9 γυναίκες αρχηγούς κρατών! Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 500 χρόνια προκειμένου να φτάσουμε σε μια ισότιμη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στα ανώτερα κλιμάκια της οικονομικής εξουσίας.

Πορνεία: Ένα εκατομμύριο παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο, στην πλειοψηφία τους κορίτσια, στρατολογούνται κάθε χρόνο στη βιομηχανία του σεξ.

Σωματεμπορία: 4 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια πουλιούνται κάθε χρόνο με προορισμό την πορνεία, την οικιακή δουλεία ή τον καταναγκαστικό γάμο.

Βιασμός: Σε παγκόσμιο επίπεδο, μία γυναίκα στις τέσσερις υπήρξε ή θα υπάρξει θύμα βιασμού στη διάρκεια της ζωής της, συχνά από άνδρα του περιβάλλοντός της^. έχει γίνει συστηματική χρήση του βιασμού ως πολεμικού εργαλείου σε όλες τις ένοπλες συρράξεις του 20^ου αιώνα και των αρχών του 21^ου.

Βιαιότητες εναντίον των γυναικών: η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι οι βιαιότητες εναντίον των γυναικών αποτελούν αιτία θανάτων και αναπηριών στις γυναίκες γόνιμης ηλικίας εξίσου σημαντική με τον καρκίνο, και αιτία άσχημης υγείας πιο σημαντική από τα τροχαία δυστυχήματα και την ελονοσία μαζί!^¹⁷

Διακρίσεις με βάση το σεξουαλικό προσανατολισμό: Μία αναφορά της Διεθνούς Αμνηστίας^¹⁸ αποκάλυψε το μέγεθος της καταστολής (φυλακίσεις, βασανιστήρια, λιθοβολισμοί, δολοφονίες, κατάργηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, κλπ) ενάντια σε ανθρώπους, και επομένως και σε γυναίκες, εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσανατολισμού. Αυτές οι βιαιοπραγίες συνιστούν καταπάτηση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Εκπαίδευση: Τα 2/3 των παιδιών που δεν πηγαίνουν σχολείο είναι κορίτσια και τα 2/3 των αναλφάβητων παγκοσμίως είναι γυναίκες.

Οικιακή εργασία: Από την ηλικία των 5 ετών, στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα κορίτσια εργάζονται 4-16 ώρες ημερησίως σε οικιακές εργασίες. Και σε όλη τη ζωή τους, οι γυναίκες εξακολουθούν να έχουν σχεδόν την αποκλειστική ευθύνη των παιδιών και των ηλικιωμένων.

Αγροτική παραγωγή: Οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού στον αγροτικό τομέα. Αλλά δεν κατέχουν παρά μόλις το 1% της γης παγκοσμίως.

Δουλεία: 250.000 κορίτσια μικρότερα από 15 ετών εργάζονται σαν δούλες σε σπίτια στην Αϊτή – τις φωνάζουν «restaveks».

Ακρωτηριασμοί γεννητικών οργάνων: Παρά τις προσπάθειες και τις νομοθετικές ρυθμίσεις, 2 εκατομμύρια μικρά κορίτσια ακρωτηριάζονται κάθε χρόνο.

Προτάσεις για εναλλακτικές λύσεις και νέα παραδείγματα για έναν άλλο κόσμο

Οι 17 διεκδικήσεις της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών βασίζονται σε μια πολιτική ανάλυση του «κόσμου στον οποίο ζούμε τώρα και του κόσμου στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε». Αυτή είναι μια προοπτική που αντιστοιχεί στους στόχους του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και που θέτει την Παγκόσμια Πορεία Γυναικών στην καρδιά των κοινωνικών κινημάτων που είναι αποφασισμένα να οικοδομήσουν αυτό τον «άλλο» κόσμο. Αυτές οι διεκδικήσεις είναι στρατηγικές προτάσεις ριζωμένες σε μια εναλλακτική θέαση απ’ ότι το κυρίαρχο πολιτικό και οικονομικό παράδειγμα. Η Πορεία έχει θέσει ως καθήκον της να επεξεργάζεται, να συζητά, να προτείνει και να δρα ώστε να εφαρμοστούν αυτές οι εναλλακτικές λύσεις, αρχίζοντας από τώρα.

Να γίνει ορατή η συγκεκριμένη επίδραση του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος στις γυναίκες

Αυτό είναι ένα αδιάκοπο καθήκον: να γίνει ορατό αυτό που είναι αόρατο, σε μια κοινωνία που ακόμα χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό τυφλότητας για την κατάσταση των γυναικών. Να αποκαλυφθεί αυτό που είναι δυσανεκτικό σε έναν κόσμο που είναι ακόμα παραλυμένος από την βαθιά εμπεδωμένη ανοχή της φτώχειας και της βίας κατά των γυναικών. Και να καταδειχθούν οι διαφορετικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στις γυναίκες και τους άνδρες.

Αυτό το καθήκον σημαίνει μια ανάλυση των διαδικασιών της παγκοσμιοποίησης που διαρκώς παίρνει υπόψιν της την κατά φύλα κατανομή της εργασίας, που «προσδιορίζει» αυτού του είδους την παγκοσμιοποίηση, και που την αναγνωρίζει ως σεξιστική – όχι μόνο ως νεοφιλελεύθερη.

Πρέπει επίσης διαρκώς να επικαλούμεθα τη διαπλεκόμενη δράση του καπιταλισμού, του σεξισμού και του ρατσισμού όπου κάθε συγκεκριμένη μορφή καταπίεσης ενδυναμώνεται και ενδυναμώνει τις άλλες.

Αυτό το καθήκον δεν αφορά αποκλειστικά τα γυναικεία κινήματα και ομάδες: είναι ευθύνη όλων των κοινωνικών κινημάτων που συμμαχούν στους διάφορους αντι-παγκοσμιοποιητικούς αγώνες.

Ο εντοπισμός των δομικών αιτιών της συγκεκριμένης καταπίεσης των γυναικών: καπιταλισμός ΚΑΙ πατριαρχία.

Η Παγκόσμια Πορεία δεν επιθυμεί να απαριθμήσει απλώς τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στις γυναίκες και ούτε θέλουμε να περιορίσουμε την ανάλυσή μας στα τελευταία 30 χρόνια από τότε που εμφανίστηκε. Η Παγκόσμια Πορεία σκοπεύει να αντιμετωπίσει τις δομικές αιτίες που βρίσκονται στη ρίζα της βίας κατά των γυναικών και την αυξανόμενη φτώχεια των γυναικών – μια κατάσταση που υπήρχε πριν την πακγοσμιοποίηση αλλά που έχει ενισχυθεί έκτοτε.

Γι’ αυτό η Πορεία εντοπίζει καθαρά τον καπιταλισμό και την πατριαρχία ως συστήματα που καταπιέζουν τις γυναίκες, υποθάλποντας και αλληλοενισχυόμενα ώστε να διατηρήσουν την μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών σε κατάσταση πολιτιστικής κατωτερότητας, κοινωνικής απαξίωσης, οικονομικής περιθωριοποίησης, αφάνειας της ύπαρξης και της δουλειάς μας και εμπορευματοποίησης των κορμιών μας – συνθήκες που, σε μερικές κοινωνίες, μοιάζουν με φανερό απαρτχάιντ.

Με άλλα λόγια, δεν είναι το ένα ή το άλλο αλλά και τα δύο συστήματα που διαδρούν ταυτόχρονα και συνεργαζόμενα ώστε να διατηρούν τις γυναίκες σε μια θεμελιακά άνιση κατάσταση. Αυτός ο τρόπος κατανόησης της ειδικής θέσης των γυναικών σημαίνει ότι δεν πρέπει να αποδώσουμε περισσότερη σημασία στο ένα σύστημα απ’ ότι στο άλλο σε σχέση με τις εναλλακτικές λύσεις και τις στρατηγικές που προτείνουμε. Και μάλιστα, πιστεύουμε ότι τα κοινωνικά κινήματα σφάλλουν όταν εντοπίζουν την ύπαρξη μόνο του ενός συστήματος καταπίεσης, ή με το να ιεραρχούν το ένα επάνω απ’ το άλλο.

Οι γυναίκες της Παγκόσμιας Πορείας αγωνίζονται ενάντια στην καπιταλιστική, φιλελεύθερη και οικονομική παγκοσμιοποίηση και ενάντια στην πατριαρχία.

Προφανώς, ούτε η “νεωτερικότητα” ή το “Αμερικανικό μοντέλο” για την οικονομία και την ανάπτυξη, ούτε οι επιστημονικές και τεχνολογικές πρόοδοι, ούτε οι διάφορες σοσιαλδημοκρατικές επιλογές έχουν πετύχει να διαρρήξουν το ισχυρό θεμέλιο της ανισότητας πάνω στο οποίο δομούνται οι σχέσεις ανδρών-γυναικών. Πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι ενώ οι αντι-καπιταλιστικές, οι σοσιαλιστικές και οι εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις είχαν σημαντική επίδραση στην κατάσταση πολλών λαών, έχουν αποτύχει να αμφισβητήσουν θεμελιωδώς την εξουσία των ανδρών πάνω στις γυναίκες.

Προτείνουμε ένα άλλο παράδειγμα βασισμένο στην απόλυτη ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών

Αυτό σημαίνει περισσότερο από απλή επίτευξη της σεξουαλικής ισότητας μέσα στο σημερινό κυρίαρχο πολιτικό και οικονομικό σύστημα παρ’ ότι οι βραχυπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις είναι ουσιαστικές και απαιτούν ευρεία κινητοποίηση.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι πολλές γυναίκες εμπλέκονται σε ποικίλες οικονομικές πρωτοβουλίες επειδή “η μεγάλη πλειοψηφία γυναικών σε όλη τη γη είναι υπεύθυνες για την αναπαραγωγή των ανθρώπων, τη διατήρηση της ζωής και τη φροντίδα των ατόμων. Οι πρωτοβουλίες και οι προσπάθειες των γυναικών να επενδύσουν στην οικονομία, την “κυρίαρχη” ή όχι, επηρεάζονται κατά μεγάλο μέρος από την επείγουσα ανάγκη για την προστασία της ζωής και τη διασφάλιση της πρόσβασης στα ουσιώδη αγαθά και υπηρεσίες για τις ίδιες και τις οικογένειές τους.^¹⁹

Αυτές οι προσπάθειες θα συνεχιστούν. Αλλά πρέπει να πάμε μακρύτερα και να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά θεμέλια του καπιταλισμού και της πατριαρχίας από τη γυναικεία σκοπιά και να προτείνουμε νέες κατευθύνσεις βασισμένες σε:

Μια ισχυρή και βασισμένη στην αλληλεγγύη αντίληψη της οικονομίας, σε αντίθεση με την κυρίαρχη, ανδροκρατική και βασισμένη στον πόλεμο οικονομία που παράγει μικρό αριθμό κερδισμένων και τεράστια μάζα χαμένων. Μια νέα οικονομία που συλλογικοποιεί αντί να ιδιωτικοποιεί τα οφέλη της παραγωγικότητας.

Μια άλλη αντίληψη για τον πλούτο, την παραγωγή και την κατανάλωση

Τι είναι πλούτος; Ποιος τον παράγει; Πώς; Για ποιόν; Αυτά τα ερωτήματα μας οδηγούν να προσδιορίσουμε νέους, πολλαπλούς δείκτες του πλούτου, βασισμένους στην ανθρώπινη ανάπτυξη και παίρνοντας υπ’ όψιν την αφανή εργασία των γυναικών στην παραγωγή και την κοινωνική αναπαραγωγή.

Ο “άλλος κόσμος” πρέπει να είναι πολύ επικριτικός για τη μη αναγνωριζόμενη δουλειά της κοινωνικής αναπαραγωγής που πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο από γυναίκες και αγνοείται στους υπολογισμούς του πλούτου. Πρέπει να αμφισβητήσει την εξαναγκαστική παραγωγικότητα και κατανάλωση που καταστρέφει το περιβάλλον και είναι χαρακτηριστική του παρόντος συστήματος, και είναι τα μόνα που μετρώνται στα ΑΕΠ των διαφόρων χωρών.

Η δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση σημαίνει να προτείνεται ένας άλλος τρόπος κατανάλωσης, επένδυσης, εμπορίου. Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει την άρνηση του μιλιταρισμού, της μόλυνσης, των άχρηστων μηχανημάτων και των κερδοσκοπικών βιομηχανιών, και την υποστήριξη του δίκαιου εμπορίου, της λογικής κατανάλωσης, των κοινωνικά και οικολογικά υπεύθυνων επενδύσεων και της συμπληρωματικότητας των νομισμάτων.

Η δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση σημαίνει την αμφισβήτηση των αντιλήψεων της “ιδιωτικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και του κεφαλαίου” και τον πειραματισμό με ποικίλες μορφές οικονομικής δημοκρατίας.

Μια άλλη άποψη της δουλειάς και της θέσης της στην οικονομία, που υπονοεί ποικίλες προσεγγίσεις όπως:

Την μείωση και το μοίρασμα των ωρών εργασίας ώστε όλες και όλοι να έχουν πρόσβαση στην εργασία.

Την αναγνώριση και την ένταξη μέσα στην επίσημη δημόσια σφαίρα της “αφανούς” εργασίας των γυναικών, όπου περιλαμβάνεται η “αναγνώριση της παραδοσιακής γνώσης και της πειραματικής γνώσης που αποκτάται έξω από την “κυρίαρχη” οικονομική σφαίρα. Αυτές οι μορφές γνώσης συνεισφέρουν στην ευημερία των ατόμων και των κοινοτήτων. Πρέπει να αξιολογούνται και να αναγνωρίζονται ως κοινωνικά και οικονομικά “επικερδείς ”.^²⁰

Αναγνώριση ότι η δουλειά,^²¹ δηλ. η παραγωγική δραστηριότητα που επιτρέπει στη κοινωνία τη διασφάλιση της αναπαραγωγής των υλικών αγαθών της ζωής, και σε άτομα να συμμετάσχουν στις οικονομικές ανταλλαγές, δεν είναι η μόνη ανθρώπινη δραστηριότητα που είναι ουσιώδης για τη ζωή. Η δουλειά πρέπει να ισορροπεί με άλλες, εξ ίσου ουσιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες που σχετίζονται με την οικογένεια, τη φιλία και την αγάπη, τις δραστηριότητες που περιλαμβάνουν τους ανθρώπους σε άλλες δυναμικές και κοινωνικές σχέσεις. Η πολιτική δραστηριότητα με την έννοια της συμμετοχής στον προσδιορισμό των όρων της καθημερινής ζωής και το κοινό καλό. Τις μη επαγγελματικές, προσωπικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Αυτή η προσέγγιση συνεπάγεται μία οικονομία και πολιτικές που θα εξασφαλίζουν στις γυναίκες και τους άνδρες τη δυνατότητα της εξισορρόπησης αυτών των δραστηριοτήτων.

Μια άλλη άποψη για την οικογένεια και τους ρόλους με τους οποίους επιφορτίζονται οι γονείς, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:

Την εξισορρόπηση των διαφορετικών ρόλων και των οικογενειακών και οικιακών καθημερινών δραστηριοτήτων
Το μοίρασμα του χρόνου που αφιερώνεται στην εκπαίδευση και τη φροντίδα των παιδιών (που υποστηρίζεται, φυσικά, από ένα δημόσιο σύστημα φροντίδας των παιδιών)
Το μοίρασμα της ευθύνης για τη φροντίδα των ηλικιωμένων και αναπήρων ανθρώπων που ζουν στο σπίτι (με υποστήριξη, φυσικά, από ένα δημόσιο σύστημα υπηρεσιών στο σπίτι).
Να είναι ανοιχτή σε διαφορετικούς τύπους “οικογένειας” (μικτές οικογένειες, οικογένειες με ομοφυλόφιλους συντρόφους κ.λπ.)
Και λοιπά.

Είναι σημαντικό να αποδομηθούν οι επίμονοι μύθοι και προκαταλήψεις σχετικά με το ρόλο των ανδρών στην εκπαίδευση και φροντίδα των παιδιών τους, την οικιακή δουλειά και όλα τα ουσιώδη καθήκοντα της οικογενειακής ζωής. Ζητείται από τους άνδρες να αναλάβουν όλα αυτά τα καθήκοντα σε ισότιμη βάση με τις γυναίκες. Η άρνηση αυτής της πρότασης υποβαθμίζει τη συνολική ποιότητα της ζωής τους (για να μην αναφέρουμε ότι συνεισφέρει στην καταπίεση των γυναικών).

Ένας άλλος τρόπος αντίληψης των κοινωνικών σχέσεων, που σημαίνει, μεταξύ άλλων:

Την αμφισβήτηση της κοινωνικής ιεραρχίας που κάνει τις γυναίκες τους μεγάλους χαμένους, και, έτσι, την αμφισβήτηση του ατομικού και συλλογικού πλεονεκτήματος που συνδέεται με αυτή την ιεραρχία.
Τη δέσμευση των διάφορων κοινωνικών κινημάτων να αγωνιστούν για τα δικαιώματα των γυναικών.
Τη δέσμευση να εργαστούν για μια κοινωνία χωρίς κυριαρχία και απαλλαγμένη απ’ όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών.

Για να οικοδομηθεί ένας διαφορετικός κόσμος, να γίνει αυτό δυνατό, τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να αναλύσουν την παγκοσμιοποίηση με ένα φεμινιστικό φακό. Μόνο έτσι θα έχουμε την ευκαιρία να συγκλονίσουμε τα θεμέλια της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης για τα επόμενα χρόνια

Οι πράξεις μας θα πάρουν δύο μορφές: 1) αναβάθμιση και προώθηση των διεκδικήσεων της Παγκόσμιας Πορείας γυναικών και 2) Περιφερειακή και παγκόσμια κινητοποίηση και δράσεις.

1) Αναβάθμιση και προώθηση των παγκόσμιων διεκδικήσεων:

Οι 17 παγκόσμιες διεκδικήσεις για την εξάλειψη της φτώχειας και της βίας κατά των γυναικών αποτελούν την πολιτική μας πλατφόρμα. Πρέπει να επικαιροποιηθούν και να αναλυθούν υπό το φως του σημερινού παγκόσμιου πλαισίου. Πρέπει επίσης να τις προωθήσουμε συντονίζοντας τη δουλειά μας με διαφορετικά περιφερειακά και παγκόσμια δίκτυα, που δουλεύουν πάνω στα ίδια θέματα. Έχοντας αυτό κατά νου, στην 3^η διεθνή συνάντηση της Παγκόσμιας Πορείας, σχηματίσαμε δύο επιτροπές που θα είναι υπεύθυνες για την επικαιροποίηση των αιτημάτων και την πρόταση ενός σχεδίου δράσης.^²² Είμαστε αποφασισμένες να αναλύσουμε τα ζητήματα που συνδέονται με τα δύο θέματα της Πορείας και να αποφασίσουμε πώς μπορούμε να προωθήσουμε, όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται, την πάλη ενάντια σ’ αυτές τις δύο μάστιγες της ανθρωπότητας. Κατανοούμε ότι τίποτα δεν θα συμβεί αν δεν το κάνουμε εμείς οι ίδιες, αν δεν συντονίσουμε την κινητοποίηση με άλλα κοινωνικά κινήματα που αγωνίζονται για την παγκοσμιοποίηση της αλληλεγγύης, και αν η κοινωνία των πολιτών διεθνώς δεν δράσει συλλογικά ώστε να καταδείξει την αυξανόμενη αγανάκτησή μας και να προβάλει ειρηνικά τις εναλλακτικές λύσεις μας.^²³

Αποκηρύσσουμε και παίρνουμε απόσταση από τα σχέδια εναντίον της φτώχειας που προτείνονται μεταξύ άλλων από τη Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Διαπνέονται από τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση που, αντίθετα, γεννά και επιτείνει τη φτώχεια.

Στους ερχόμενους μήνες, θα αναδείξουμε πιο συγκεκριμένες στρατηγικές ώστε οι διεθνείς Διακηρύξεις, οι Συνθήκες Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ειδικά αυτές που αναφέρονται στα γυναικεία δικαιώματα, όπως η CEDAW και η Συνθήκη για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο θα εφαρμοστούν αποτελεσματικά, τόσο από εθνικές κυβερνήσεις όσο και από διεθνείς οργανισμούς.

Ένα σχέδιο δράσης πρέπει να είναι έτοιμο για το νέο διεθνές ραντεβού, που προγραμματίζεται στο Μοντερέι του Μεξικού, το Μάρτη του 2002, κατά τη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου Χρηματοδότησης για την Ανάπτυξη, που οργανώνει ο ΟΗΕ. Πρέπει να προετοιμαστούμε να φθάσουμε εκεί με τις προτάσεις μας, θέτωντας το ζήτημα τι είδους χρηματοδότηση για ποιο μοντέλου ανάπτυξης; Έχουμε την ευκαιρία στο συνέδριο αυτό 1) να αποκηρύξουμε το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, 2) να προτείνουμε τις φεμινιστικές μας εναλλακτικές λύσεις μέσω των δικών μας διεκδικήσεων, 3) να προχωρήσουμε σε λόμπι και λαϊκή επιμόρφωση, 4) να κάνουμε κινητοποιήσεις στους δρόμους, και 5) να σφυρηλατήσουμε τις συμμαχίες μας και τις συγκλίνουσες, συμμετοχικές και πολλαπλές στρατηγικές.

2) Περιφερειακή και παγκόσμια κινητοποίηση και δράση:

Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, οι γυναίκες κινητοποιούνται σε πολλές χώρες, ειδικά μετά την 11^η Σεπτέμβρη, στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να διασφαλίσουν να ακούγονται οι φωνές των γυναικών όταν καλούν για ειρήνη, δικαιοσύνη και ισότητα, ειδικά για τις γυναίκες του Αφγανιστάν, και σε υποστήριξη της πάλης των Γυναικών στα Μαύρα. Υποστηρίζουμε και συμμετέχουμε στην κινητοποίηση αυτή.

Στην Αμερικανική ήπειρο, υποστηρίζουμε, όσο μπορούμε, τη δουλειά της Γυναικείας Επιτροπής Κοινωνικής Συμμαχίας του Ημισφαιρίου, στη διαδικασία του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της συμμετοχής στο δημοψήφισμα για το ελεύθερο εμπόριο στην Αμερική, που θα γίνει το 2003.^²⁴ Εθνικά συντονιστικά σώματα της Π.Π.Γ. συμμετέχουν ενεργά στην επιτροπή αυτή.

Στην Ευρώπη, συμμετέχουμε σε ένα δίκτυο δράσης για να αντισταθούμε στην οικοδόμηση μιας Ευρώπης με νεοφιλελευθερισμό και καταστροφή της ελευθερίας, να διαμαρτυρηθούμε στο κλείσιμο των συνόρων στους πολίτες των χωρών του Νότου. Το ευρωπαϊκό συντονιστικό σώμα σχεδιάζει ένα ευρύ φόρουμ για συζήτηση και διαδηλώσεις για τα γυναικεία δικαιώματα, που θα γίνει στην Ευρώπη το 2003.

Η επόμενη μεγάλη παγκόσμια πορεία ή κινητοποίηση θα γίνει το 2005. Αυτή είναι μια από τις ιδέες που συζητήθηκε στην 3^η Διεθνή Συνάντηση στο Μοντρεάλ, Κεμπέκ. Μ’ αυτό τον τρόπο, συνεχίζουμε να οργανώνουμε την αντίστασή μας και τις πράξεις μας και να συγκροτούμε τις εναλλακτικές προτάσεις μας.

Συμπέρασμα

Η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών είναι μια πραγματικότητα. Το 2000, τα βήματά μας και οι φωνές μας αντήχησαν στους δρόμους, σε πόλεις και σε χωριά, σ’ όλο τον πλανήτη. Το κάναμε χρησιμοποιώντας την απλή, αλλά δοκιμασμένη και γνήσια συνταγή να παρέχουμε στις γυναίκες την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί, να πούμε τις ιστορίες μας, να αλληλοπληροφορηθούμε και να βρούμε το νήμα που μας ενώνει στην πράξη.

Έχουμε διευρύνει τα δίκτυα αλληλεπίδρασης μεταξύ μας, αλλά επίσης σε σχέση με τα κοντινότερα σε εμάς πρόσωπα στα κέντρα λήψης αποφάσεων και μ’ αυτά που βρίσκονται μακριά μας, σε οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, τη Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Ο κύριος λόγος για την πορεία μας ήταν να αυξήσουμε την επιρροή της ανάλυσης και των πράξεών μας. Ο φεμινισμός είναι ένας τρόπος σκέψης, ένα κοινωνικό κίνημα, μια εναλλακτική και μια άλλη προοπτική από την οποία θα κατανοούμε τον κόσμο. Ο φεμινισμός είναι περισσότερο από μια απλή δήλωση για την ανισότητα ή από την επιθυμία να αποκτήσουμε πρόσβαση σε θέσεις εξουσίας.^²⁵

Μας οδηγεί η ανάγκη να αποδομήσουμε τα συστήματα που διαιωνίζουν τη φτώχεια, που οικοδομούνται από το μίσος προς «τον άλλο», και που δικαιολογούν την κυριαρχία, το μίσος και τη βία.

Είμαστε αποφασισμένες περισσότερο από ποτέ να συνεχίσουμε μαζί, παρά τα προβλήματα και τις δύσκολες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, γιατί είμαστε σίγουρες ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Και όπως η συγγραφέας από το Κεμπέκ, Ελέν Πεντνό, το εξέφρασε τόσο καλά στο «Μανιφέστο των γυναικών του Κεμπέκ»:

«Δεν θα γυρίσουμε ποτέ πίσω. Είμαστε σταθερές, αποφασισμένες, αθάνατες και, στο εξής, ανεξέλεγκτες. Η επανάστασή μας είναι αναντίστρεπτη. Ας είναι αυτό μια προειδοποίηση!»

1 Ολόκληρο το κείμενο των αιτημάτων της Παγκόσμιας Πορείας βρίσκεται στην ιστιοσελίδα μας.

2 Βλέπε τις Εναλλακτικές Προτάσεις της Επιτροπής για τη Κατάργηση του Χρέους του Τρίτου Κόσμου, που έγιναν στο ΠΚΦ του Πόρτο Αλέγκρε: «Κατάργηση του χρέους για ελεύθερη ανάπτυξη» http://uers.skynet.be/cadtm

3 Το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ενωμένων Εθνών (UNDP) και η UNICEF υπολογίζουν ότι μία επένδυση της τάξης των $80 δις. το χρόνο για 10 χρόνια όχι μόνο θα εξάλειφε τη φτώχεια, αλλά θα εξασφάλιζε τα θεμελιώδη δικαιώματα για κάθε άνθρωπο.

4 Αυτή η απαίτηση αποκτά ύψιστη σημασία μετά τα γεγονότα της 11 Σεπτέμβρη 2001, την «ιμπεριαλιστική» αντίδραση της κυβέρνησης των Η.Π.Α. και την απουσία λογικής αντίδρασης εκ μέρους των κυβερνήσεων σχετικά με τον πόλεμο ενάντια στη τρομοκρατία.

5 Απόσπασμα από τη διεκδίκηση Νο.5 της Πορείας (σχετικά με την εξάλειψη της φτώχειας).

6 Συμβουλευθείτε την ιστιοσελίδα του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε ΙΙ για τις διάφορες παγκόσμιες εναλλακτικές που προτείνονται: www.portoalegre2002.org

7 Christa Wichterich, Η Παγκοσμιοποιημένη Γυναίκα: Αναφορά από ένα Μέλλον Ανισότητας. Μετάφραση από τον Patrick Camiller, Νέα Υόρκη, Εκδόσεις Zed Books, 2000.

8 Η Παγκοσμιοποιημένη Γυναίκα.

9 Marceline White, «Γενετική Ανάλυση του Συμφώνου Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικανικής Ηπείρου», Εναλλακτικές για την Αμερικανική Ήπειρο, Κοινωνική Ηπειρωτική Συμμαχία, Απρίλιος 2001.

10 Αυτές οι παρατηρήσεις προέρχονται από την Επιστολή προς τους Ηγέτες του ΔΝΤ και της ΠΤ: 2000 σοβαροί λόγοι για να αλλάξετε πορεία!, που επιδόθηκε από τις εκπροσώπους της Παγκόσμιας Πορείας τον Οκτώβριο 2000.

11 Παγκόσμια Πορεία Γυναικών και το Συντονιστικό της Παγκόσμιας Πορείας στη Γενεύη. «Γυναίκες και Παγκοσμιοποίηση», εργαστήριο που οργανώθηκε για το Sommet Alternatif, Γενεύη, Ιουνιος 2000, με τη συμμετοχή της Mascha Madorin (A propos du travail non remunere des femmes).

12 ΟΗΕ, ΟΟΣΑ, ΠΤ, ΔΝΤ (2000) Ένας καλύτερος κόσμος για όλους : προχωρώντας προς τους διεθνείς στόχους για την ανάπτυξη. Έγγραφο που κατατέθηκε στη Διάσκεψη της Κοπενγάγης+5, Γενεύη, 25-30 Ιουνίου 2000.

13 Diane Matte και Suzy Rojtman, Βία εναντίον των Γυναικών: ο «Άλλος Κόσμος» πρέπει να δράσει. «Εναλλακτικές στη Βία», κείμενο συνεδρίου που παρουσιάστηκε στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ τον Φεβρουάριο 2002 στο Πόρτο Αλέγκρε.

14 Radhika Coomaraswamy, Βία εναντίον των Γυναικών: οι Αιτίες και οι Συνέπειες, Ενωμένα Έθνη, 1997.

15 Jone Seager, Atlas des femmes dans le monde (Paris, Edition Autremont,1998), και Martine Turenne, “La planete des femmes ne tourne pas rond,” Chatelaine (Quebec, June 1999). Βασισμένο σε μία έκθεση των Naomi Neft και Ann D.Levine, Η Θέση των Γυναικών, Μία Διεθνής Έκθεση για την Κοινωνική Θέση των Γυναικών σε 140 Χώρες. Βλέπε επίσης, Για το Κουτσό και τα Μικρά Κορίτσια, μία ταινία της Marquise Lepage, σε παραγωγή της Monique Simard, Κεμπέκ, 1999.

16 ΟΗΕ, ΟΟΣΑ, ΠΤ, ΔΝΤ (2000) Ένας καλύτερος κόσμος για όλους : προχωρώντας προς τους διεθνείς στόχους για την ανάπτυξη.

17 Noeleen Heyzer, Τερματίζοντας την Επιδημία Βίας Εναντίον των Γυναικών (Third World Network Features, IGC Internet, 2000).

18 Διεθνής Αμνηστία, Σπάζοντας τη Σιωπή: Καταπάτηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με Βάση τον Σεξουαλικό Προσανατολισμό (ΔΑ, Η.Π.Α. 1994).

19 Έκθεση αναφορά του Εργαστηρίου «Γυναίκες και Οικονομία» της Συμμαχίας για έναν Υπεύθυνο και Ενωμένο Κόσμο, 2001.

20 Εργαστήριο «Γυναίκες και Οικονομία» της Συμμαχίας για έναν Υπεύθυνο και Ενωμένο Κόσμο.

21 Εμπνευσμένο από το κείμενο της Dominique Meda, “Οι γυναίκες μπορούν ν’ αλλάξουν τη θέση εργασίας μέσα στη ζωή;” 26 Φεβρουαρίου 2000, στην εκδήλωση “Έξι ώρες της πολιτικής οικολογίας”, Γαλλία.

22 Εκτός από την Διεθνή Επιτροπή συνέχισης της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών, άλλες ομάδες δουλειάς σχηματίστηκαν: Για να προετοιμάσουν για το Πόρτο Αλέγκρε 2 και το Συνέδριο του ΟΗΕ για την Χρηματοδότηση και Ανάπτυξη, και να παράξουν ένα εκπαιδευτικό εργαλείο αναφορικά με την κατάσταση των λεσβιών σε ολόκληρο τον πλανήτη.

23 Η κινητοποίηση, το Δεκέμβρη του 2001, των φτωχών και μικροαστών της Αργεντινής, της νεολαίας, των προοδευτικών συνδικάτων και των γειτονιών από τις μεγάλες πόλεις, που χτυπούσαν τις κατσαρόλες φωνάζοντας “Φτάνει!”, είναι απόδειξη της δύναμης του κόσμου που βρίσκεται στο δρόμο. Αλλά επίσης αποδεικνύει την ανάγκη για αλληλεγγύη εκ μέρους άλλων ανθρώπων στο Ημισφαίριο και στον κόσμο, αν θέλουμε να προχωρήσουμε πράγματι προς “έναν άλλο κόσμο”.

24 Για περισσότερες πληροφορίες, www.asc-has.org

25 Απόσπασμα από το Newsletter, τόμος 4, Νο. 1, Φεβρουάριος 2001.